vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe
Drenthe

7 redenen om binnenkort naar de Koloniën in Drenthe af te reizen

Onlangs heb ik een bijzondere plek in Nederland ontdekt: de Koloniën van Weldadigheid in Drenthe. In dit artikel geef ik je 7 goede redenen om hier binnenkort heen te gaan.

De 7 Koloniën van Weldadigheid, binnenkort Unesco werelderfgoed?

Een paar jaar terug rijd ik van Resort Hof van Saksen naar het Fochteloërveen. Ik passeer Veenhuizen en zie de “boevenbus” rijden. Het dorp intrigeert me. Later hoor ik dat hier gevangenissen staan en ook een gevangenismuseum. Dit wil ik nog eens een keer van dichtbij zien.

Als ik een paar weken terug een uitnodiging krijg voor de opening van een nieuwe tentoonstelling van het gevangenismuseum, hoef ik niet lang na te denken. Dit gebied wil ik graag eens verder ontdekken.

Wat zijn de Koloniën van Weldadigheid? Het is een uitgestrekt gebied van 7 indrukwekkende culturele landschappen in Nederland en België. Het verhaal begint hier precies 200 jaar geleden in 1818. Johannes van den Bosch begint met een experiment om mensen een beter bestaan te bieden en schrale grond te bewerken in Drenthe, Overijssel en België. De Maatschappij van Weldadigheid is geboren.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

De Maatschappij begint met 3 zogenaamde vrije koloniën: Frederiksoord (1818), Wilhelminaoord (1821) en Willemsoord (1820). De eerste onvrije Kolonie is Ommerschans (1819). Allemaal in Drenthe en Overijssel. Ook in België worden twee Koloniën ontwikkeld (Wortel en Merksplas). De laatste onvrije Kolonie in Nederland is die van Veenhuizen (1823) waar in eerste instantie wezen maar later ook landlopers en gevangenen heen worden gebracht.

1 op de 16 Nederlanders heeft voorouders uit de Koloniën

De Koloniën van Weldadigheid zijn een fascinerend gebied met duizenden verhalen. Wist jij dat 1 op de 16 Nederlands voorouders heeft die in dit gebied gewoond hebben? Misschien is dit wel jouw overgrootvader?

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Naast de historie is er nog veel meer te zien en te beleven in dit gebied. Dit jaar besluit Unesco of de Koloniën van Weldadigheid op de Werelderfgoedlijst komen te staan . Daarom geef ik je in dit artikel 7 goede redenen om snel hierheen af te reizen en het zelf te ervaren. Wacht niet te lang omdat straks iedereen hierheen  wil als dit eenmaal een Unesco werelderfgoed is.

1) De start van de Maatschappij van Weldadigheid in Frederiksoord

Johannes van den Bosch begint zijn ambitieuze project in 1818 in Frederiksoord. Arme Kolonisten komen naar dit gebied en krijgen de beschikking over een Koloniewoning en een stukje grond dat ze kunnen bewerken. Dit jaar is het precies 200 jaar geleden dat de Maatschappij van Weldadigheid is begonnen, reden voor een jubileumjaar met veel activiteiten en nieuwe initiatieven.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Als je de Koloniën bezoekt, is het goed om hier te beginnen want in Frederiksoord is destijds ook de Maatschappij gestart.

7 redenen om binnenkort af te reizen naar de Koloniën in Drenthe https://vakantaseren.nl/2018/03/28/7-redenen-om-binnenkort-naar-kolonien-drenthe-af-reizen/

Op 20 april zal de Koning er een nieuw bezoekerscentrum openen. Het doel van het bezoekerscentrum is om bezoekers de Koloniën te laten herbeleven. Hoe is het om in armoede te leven, 200 jaar geleden maar ook nu?  Op die dag wordt ook een speciale eenmalige voorstelling van het Pauperparadijs opgevoerd voor het koninklijk bezoek.

Museum de Koloniehof

Vlakbij is ook het kleinschalige Museum De Koloniehof te bezoeken. Naast de expositie kun je er ook het gevoel ervaren hoe het is om in zo’n Koloniehuisje te wonen of op de bijbehorende landerijen te werken.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Van hieruit kun je een prachtige fiets- of wandeltocht maken in de omgeving. Er staan nog tientallen gebouwen en koloniewoningen uit deze tijd. Nog leuker is het natuurlijk om dit samen met een gids te doen die de indrukwekkende verhalen van dit gebied met je kan delen. Tijdens mijn bezoek is Jan Mensink onze gids. Jan is scheidend directeur van de Maatschappij van Weldadigheid en zelf ook zoon van een pachter uit Frederiksoord. Hij is een wandelende encyclopedie en hij vertelt dat hij bezig is met een boek over de Maatschappij.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Terug in het Museum kun je bij een speciaal ontwikkeld touchscreen nagaan of jij mogelijk voorouders hebt die in dit gebied gewoond hebben. Je kunt zelfs zien in welke huisje ze gewoond hebben. En  geniet tenslotte van een heerlijke kop historische boekweitsoep in het café bij museum.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

In Frederiksoord krijg je een goede indruk van hoe het er destijds uitgezien heeft. De Maatschappij van Weldadigheid bestaat nog steeds voort als stichting en beheert tientallen koloniewoningen, grond en andere panden. In het bestuur zit altijd een nazaat van Johannes van den Bosch, de oprichter.

Meer info op website Welkom toen, welkom nu

2) Bezoek een van de mooiste natte heidevelden van Nederland, het Doldersummerveld

Niet ver van Frederiksoord ligt het Doldersummerveld. Dit gebied van het Drentse Landschap is een zeer soortenrijk vochtig heideveld. Bij het informatiecentrum De Huenderhoeve beginnen diverse wandelingen door dit prachtige gebied. Bij het informatiecentrum zit ook een schaapskooi. Op het moment dat ik er ben, is het lammertijd en zie ik de eerste lammetjes in de stal rondhuppelen.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Catrinus, de herder, werkt al een paar jaar met zijn kudde aan het heidebeheer. Zijn schapen zijn Schoonebeker, een zeldzaam ras. Catrinus heeft een speciale aanpak om zijn kudde te beheren: low stress stock handling. Deze aanpak vanuit Australië zorgt voor veel minder stress bij de schapen en daardoor ook bij de herder. Weer wat bijgeleerd!

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Helaas heb ik niet het juiste schoeisel aan zodat de boswachter me niet mee kan nemen op de heide. Het is er op dit moment te nat.

We lopen een stuk langs de rand en zien Schotse Hooglanders aan het werk. Heb je wel goede wandelschoenen aan dan maak je een mooie wandeling door dit gebied, over de heide. Bovenop de uitkijktoren kun je genieten van de “grote stille heide” van weleer. Met een onbedorven horizon. Ik ben gek op uitkijktorens dus voor deze wandeling ga ik snel een keer terugkomen, dit keer met mijn bergschoenen!

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Meer info zie website Drents Landschap

3) De tweede onvrije Kolonie, Veenhuizen

Veenhuizen is een bijzondere plek. Veel mensen denken aan gevangenissen als ze de naam horen. Terecht. Er is nog steeds een drietal penitiaire inrichtingen. Wat veel mensen niet weten, is dat Veenhuizen is begonnen als de tweede onvrije Kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid. (Ommerschans in Overijssel was de eerste.) Hier worden 3 grote gestichten gebouwd waarvan er nog maar 1 over is. Of eigenlijk 2 want het kerkhof wordt ook wel het vierde gesticht genoemd.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Samen met gids Kees Timmerman fiets ik door Veenhuizen en omgeving.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Kees is geschiedenisleraar geweest en heeft een fenomenale kennis over de geschiedenis van dit dorp.  Het is een genoegen om naar zijn verhalen te luisteren. Over het gevangenismuseum, over de begraafplaats (“het vierde gesticht”), over de kleine gereformeerde kerk, over de elektriciteitsfabriek etc. etc.

Las-tig fietsen

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Overigens fiets ik niet op zomaar een fiets. Dit is een zogenaamde las-tig fiets. Gedetineerden uit de werkplaats leren tig-lassen en lassen dit als een soort proeve van bekwaamheid. Met die vaardigheden vergroten ze hun kans op plek op de arbeidsmarkt na hun detentie.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

De tijd vliegt voorbij. Kees schetst ook de historische achtergrond van de armoede in het begin van de 19e eeuw. In 1815 barst op het Indonesische eiland Sumbawa de vulkaan Tambora uit. De gevolgen zijn ongekend. Het leidt bijvoorbeeld in de Nederlanden tot 2 jaren met mislukte oogsten hetgeen grote armoede en honger veroorzaakt. Tegen deze achtergrond begint Johannes van den Bosch, die in Indonesië goede zaken heeft gedaan als militair, met zijn sociaal experiment om de armoede in Nederland op zijn manier aan te pakken.

Ik kan uren luisteren naar de verhalen van Kees maar helaas zit het er weer op. Hij levert ons af bij brouwerij Maallust

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

4) Leven in de brouwerij in Maallust

Aan het eind van de interessante fietstocht door de omgeving van Veenhuizen, kom ik uit bij brouwerij Maallust. Deze brouwerij is gevestigd in de oude graanmalerij die altijd al zo geheten heeft. Een aantal jaren geleden nemen 25 ondernemers het initiatief om hier bier te gaan brouwen onder de naam Maallust. De zware jongens, zoals ze zichzelf noemen, hebben een succesformule te pakken want de productie moet nog steeds ieder jaar flink uitgebreid worden.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Erg mooi vind ik het design en lettertype van het beeldmerk. Dat is geïnspireerd op de tekstplakkaten met stichtende woorden die je overal in Veenhuizen op de huizen ziet hangen. Met teksten als: “werken is leven”, “kennis is macht”, “plichtgevoel” etc. Maallust is daarmee een bier dat alleen hier in Veenhuizen geproduceerd kan worden.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

1 van de “Zware Jongens”, Bert Pathuis, vertelt het verhaal van Maallust. Zelf was hij aannemer, nu is hij verantwoordelijk voor de pr van Maallust; van bouwer tot brouwer dus! De namen van de verschillende bieren zijn ook een knipoog naar Veenhuizen. Denk bijv. aan “De Weldoener”, “De Vagebond” en last but not least de tripel: “de Zware Jongen”.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Uiteraard mogen we het bier ook proeven. Terwijl Bert praat, proeven we de verschillende bieren. Gelukkig zijn het kleine glaasjes want die Zware Jongen bijv. is inderdaad een stevige kerel. Maar bovenal zijn het heerlijke, ambachtelijk gebrouwen, bieren.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Website bierbrouwerij Maallust

5) Een dagje gevangenismuseum is bepaald geen straf

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Midden in Veenhuizen, in het voormalig tweede gesticht, bevindt zich nu het Gevangenismuseum. De aanleiding voor mijn bezoek aan dit gebied is de opening van een nieuwe tentoonstelling over het verhaal van Veenhuizen.

Het museum is vanaf 2005 geopend en is een groot succes. In 2017 waren er meer dan 125.000 bezoekers. De voorstellingen naar aanleiding van het boek van Suzanne Jansen “het Pauperparadijs” hebben daar zeker aan bijgedragen. De unieke locatie in dit voormalige gesticht natuurlijk ook.

De reguliere expositie laat allerlei aspecten van het gevangeniswezen zien. De nieuwe tentoonstelling vertelt het verhaal van Veenhuizen. Aan de hand van een tijdlijn die opgebouwd is uit 3 verschillende periodes leer je dat verhaal beter kennen.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Wist jij dat veel Nederlanders voorouders hebben die hier vandaan komen? Denk aan Alexander Pechtold, Daphne Bunskoek, Philip Freriks en André Kuijpers. Ruim 1 miljoen Nederlands stamt af van de Kolonisten. André Kuijpers is speciaal aanwezig voor de opening van de expositie. Samen met zijn “overoverovergrootvader” Gerrit Lut die hier heeft gezeten.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

 

Na de opening verken ik het museum. Voor kinderen vanaf een jaar of 6 zijn er speciale routes uitgezet. Ik ben vandaag zonder mijn kinderen maar ik kan me goed voorstellen dat het bepaald geen straf is voor kinderen om dit museum te bezoeken. Aan het eind van de expositie laat ik een speciale “Signalementskaart” van mezelf maken. Dat is een identiteitskaart die normaliter werd gemaakt als je bij het tweede Gesticht aankwam. Zoals je kunt zien, ben ik opgepakt voor landlopen!

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Trek er zeker een paar uur voor uit als je het hele museum wilt bezoeken.

Een rit met de boevenbus

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Erg leuk om te doen is een rit met de Boevenbus! In een bus die vroeger gebruikt werd voor transport van gedetineerden verken je de omgeving van Veenhuizen.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Ik rijd er zelfs helemaal mee naar Frederiksoord. Gelukkig mag ik er aan het eind van de rit van de aardige chauffeur weer uit.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

 

Het gevangenismuseum en deze nieuwe tentoonstelling zijn echt meer dan de moeite waard. Een groot deel van de rondleiders heeft zelf ook een historische band met Veenhuizen, bijv. als bewaker of als gedetineerde. Dat maakt een bezoek extra interessant.

Website Gevangenismuseum

6) Hotel Bitter en Zoet

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Overnachten in Veenhuizen doe je natuurlijk bij Hotel Bitter en Zoet. Dit hotel is al een reden op zich om hierheen te gaan. 3 voormalige woningen van prominente bewoners van Veenhuizen zijn op een ingenieuze manier aan elkaar verbonden via een glazen constructie.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

 

In de midden jaren 80 waren deze panden helemaal verwaarloosd. Je kon het gebied in die tijd sowieso niet zonder toestemming betreden. Later ontstonden er plannen om dit weer te gaan restaureren en er een hotelfunctie aan te geven.

De woningen van de geneesheer-directeur (Toewijding), de apotheker (Plichtgevoel) en de apotheek (Bitter en Zoet) staan nu met elkaar in verbinding. Achter het hotel bevindt zich het voormalige hospitaal.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Mijn kamer bevindt zich in Toewijding waar vroeger de arts zetelde. Het is wel een voorrecht om in zo’n historisch gebouw te mogen overnachten.  Vooral de badkamer is monumentaal. Wat een enorme ruimte. Voorheen was hier een keuken in gevestigd.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Hotel Bitter en Zoet is smaakvol gerestaureerd. De architect heeft op een bijzondere wijze het verleden en heden met elkaar verbonden. De overkapte ruimte is nu een gezellige plek waar je kunt eten of gewoon lekker kunt zitten en wat drinken.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Een bezoek aan Veenhuizen is niet compleet zonder een bezoek aan dit hotel. En hoe zit het met het eten? Dat brengt me op reden nr. 7! Maar niet voordat ik je verteld heb, dat dit 1 van de lekkerste bedden is waar ik ooit op geslapen heb.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Website hotel Bitter en Zoet

7) Culinair erfgoed diner: beleef 200 jaar koloniën op je bord

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Tijdens mijn verblijf in hotel Bitter en Zoet mag ik als proefkonijn fungeren. We testen met een groepje het culinair erfgoeddiner uit. Dit erfgoeddiner is een initiatief dat Hotel Bitter en Zoet samen met Keukengeheim vanaf mei 1 x per maand op verschillende locaties in de Koloniën gaat aanbieden. Ieder diner vindt plaats op een bijzondere locatie, het is per keer verschillend en iedere keer zal er iemand aanschuiven die bijzondere verhalen over die locatie met de gasten deelt. Er is per avond maar een beperkt aantal plekken beschikbaar dus wacht niet te lang met reserveren. Kijk op website van het Erfgoeddiner voor data, locaties en voor meer informatie.

Ook tijdens ons erfgoeddiner schuift historicus Egbert aan. Onze maaltijd is gebaseerd op een zogenaamde schaftlijst. Deze lijst is teruggevonden in het archief.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Hierop is te zien wat de arme mensen in die tijd te eten krijgen.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

We beginnen met een Rumfordse soep. Dat is een soep voor arme mensen waar toch alles in zit. In ons geval een krachtige bouillon met lekkere groenten. Mijn favoriet van de avond is het krokant gebakken procureur (varken) gestoofd in bier, met ui, wortel en aardappelen.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

Bij iedere gang drinken we, hoe kan het ook anders, een bijpassend Maallust biertje. Wat mij betreft is dit een geslaagde proef. Als ik dichterbij zou wonen, zou ik meteen reserveren voor alle avonden.

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

De combinatie van lekker eten met interessante verhalen  op een bijzondere historische plek in de Kolonien is volgens mij een recept voor succes.

Tot slot

Ik heb 2 zeer interessante en indrukwekkende dagen doorgebracht in de Koloniën van Weldadigheid. Er liggen hier zoveel verhalen die het verdienen om gedeeld te worden. Ik kan je aanraden om je binnenkort onder te dompelen in dit gebied, mijns inziens 1 van de best bewaarde geheimen van Nederland.

Reis jij binnenkort ook af naar de Koloniën van Drenthe?

vakantaseren, koloniën van weldadigheid, Drenthe

 

Verantwoording
Ik was in Veenhuizen en omstreken op uitnodiging van Marketing Drenthe. Ik ben uiteraard zelf verantwoordelijk voor de inhoud van dit artikel. Alle foto’s in dit artikel heb ik zelf gemaakt. In dit artikel staat 1 affiliate link. Als je via die link iets koopt of boekt, krijg ik daarvan een kleine provisie. Dat gaat niet ten koste van de prijs die jij betaalt.

 

 

 

 

 

 

4 reacties

  • Mark

    Beste Mario, leuk stuk. Ik denk echter dat je een aantal leuke plekjes bent vergeten in je verhaal. Dat is jammer want je geeft de bezoeker een niet compleet beeld van hetgeen er allemaal meer in Veenhuizen is.

    Met vriendelijke groet,

    Mark ter Maat

    • vakantaseren

      Dag Mark, dank voor je kritische feedback. Ik heb met mijn artikel niet geprobeerd een volledig verhaal over Veenhuizen te maken maar eerder een aantal redenen te schetsen waarom je er in ieder geval heen zou kunnen gaan. Er zijn er nog vast meer. Gezien de beperkte tijd die ik er was, kon ik helaas niet alles bezoeken. Volgende keer hopelijk ook tijd voor Koffielust!

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.