In de voetsporen van bandkeramiekers, oerboeren en vuursteenhakkers

Zuid-Limburg begint inmiddels te voelen als mijn tweede thuis. Ik kom er regelmatig en heb meteen een beetje heimwee als ik in Maastricht op de trein stap en terug reis naar de Randstad. Tegelijkertijd weet ik eigenlijk heel weinig van de geschiedenis van dit gebied. Hoog tijd om daar eens wat aan te doen.

Tijdens een tweedaagse historische trip ga ik een flink eind terug in de tijd. Ik reis naar de periode waarin de eerste boeren van Nederland, de oerboeren, neerstreken in deze regio. Hier vind je in de vuursteenmijnen de oudste sporen van de prehistorie van de mijnbouw in Nederland. Tijdens deze tocht ga ik duizenden jaren terug in de tijd, in het spoor van de oerboeren, bandkeramiekers en vuursteenhakkers.

Via Visit Zuid-Limburg heb ik een route gekregen die ik per fiets ga afleggen. Op een zeer regenachtige vrijdagochtend kom ik aan in Maastricht. Ik hoop wel dat het gaat opklaren, want met dit weer zie ik het nog niet zo zitten om 50 kilometer te fietsen. Want dat is het doel voor vandaag: ik ga een stuk van de oerboer-route fietsen, een tocht van 49 kilometer. Als ik vanuit het station de regen inloop denk ik bij mezelf: het leven van een blogger is niet altijd rozengeur en zonneschijn.

Na een minuut of 20 wandelen, arriveer ik bij mijn eerste bestemming, het fietsverhuurbedrijf. De fietsenmaker kijkt me wat meewarig aan als hij me de sleutels van de e-bike overhandigt. Met dit weer fietsen? Tja, het is niet anders.

Aangezien het bijna lunchtijd is, besluit ik eerst maar een hapje te gaan eten in de stad. Misschien klaart het in de tussentijd op. Afijn, twee cafés, een lunch en diverse kopjes espresso later, regent het nog steeds. Ik zal er toch aan moeten geloven.

Een fietstocht 7000 jaar terug in de tijd

Ik besluit gezien het slechte weer de kortste weg naar mijn eerste afspraak te nemen. Met dit baggerweer heeft het weinig zin om extra kilometers te maken.

De oerboer-route is een fietstocht die je 7000 jaar terug in de tijd voert. Een nieuw initiatief van Visit Zuid-Limburg dat deze zomer is gelanceerd. Tijdens de route ga je op zoek naar sporen uit het verleden. Alle plekken hebben een link met de allereerste landbouwers van Nederland, de Limburgse oerboeren. Ze worden ook de Bandkeramiekers genoemd. Ik moet eerlijk bekennen dat ik daar nog nooit van had gehoord. Jij wel? Het zijn de eerste mensen die zich in Nederland op een plek vestigen en daar gaan landbouwen. De naam Bandkeramiekers is afgeleid van de prachtige versieringen die deze oerboeren op hun aardewerk aanbrengen

De oerboer-route bestaat uit twee lussen: de Museumroute (37,5 km) en de Groenroute (49 km). De lussen raken elkaar bij Geulle. Vandaag kies ik voor de Groenroute vanuit Maastricht en fiets ik eerst naar Bandkeramiek Centrum/Buitencentrum mOERveld. Want daar heb ik een afspraak.

Bandkeramiek Centrum/Buitencentrum mOERveld

In het dorpje Moorveld moet ik even goed zoeken naar de juiste afslag. Volgens Google Maps moet ik bij een landweggetje afslaan, maar ik zie helemaal geen bord. Het klopt en er staat wel degelijk een bord. Maar daar hangt een banner overheen in verband met een schoolbezoek deze ochtend.

In een ontvangstruimte trek ik mijn natte spullen uit en maak kennis met Tijmen. Hij is de zoon van Madeleine die 11 jaar geleden is begonnen met dit centrum. Terwijl ik langzaam zit uit te druipen bij een kop koffie, vertelt Tijmen me over mOERveld. Het centrum is vooral bedoeld als een educatieve plek. Op een interactieve manier, dus niet alleen luisteren, maar vooral ook zelf doen en ervaren. Nog deze ochtend is er een groep scholieren geweest die aan de slag zou gaan met de nieuwe boerderij. Helaas gooide het slechte weer roet in het eten.

Buiten is het inmiddels droog geworden en Tijmen leidt me rond over het terrein. Ze hebben allerlei plannen voor de komende jaren. Dankzij de nieuwe oerboer-route komen er ook steeds meer bezoekers. Het is hun droom dat hier de tijd van de bandkeramische oerboeren echt tot leven komt.

7000 jaar oude boerderij

Momenteel wordt er door vrijwilligers een 7000 jaar oude boerderij nagebouwd met alles erop en eraan. Op het moment van mijn bezoek is men net begonnen met het dichtmetselen van de muren, of moet ik zeggen dichtlemen? Want het materiaal voor de muren komt uit een eigen leemput op het terrein. Als je hier langskomt, kun je regelmatig zelf ook een handje helpen. Lekker met je handen in de modder.

De boerderij is een replica van een boerderij die is gevonden ten zuiden van Maastricht, bij Hoogcanne. Later tijdens de fietsroute zal ik deze plek ook bezoeken.

Ik dank Tijmen voor alle informatie en vervolg mijn route. Gelukkig is het opgeklaard en hoef ik mijn kletsnatte regenkleding niet meer opnieuw aan te trekken. Met een vaartje van bijna 50 kilometer per uur raas ik de heuvel naar Geulle af waar ik op de heenweg met heel wat moeite op ben geklommen. Heerlijk met de wind door mijn haren.

Pontje naar de overkant

Ik fiets naar de Maas en daar ligt, verscholen in het riet, een pontje op me te wachten. De veerman brengt me naar de overkant en ineens bevind ik me in België. Over een dijk slinger ik langs de rivier. Hier op dit deel van de Grensmaas is geen scheepvaart mogelijk en kan de natuur haar gang gaan. Op een bankje op de dijk geniet ik van de vele vogels in het waterrijke gebied.

Ganzen vliegen over in formatie en ik zie ook een aantal lepelaars door het water stappen. Dankzij de ondersteuning van de elektrische fiets peddel ik met een vaartje van zo’n 25 km per uur verder over de dijk. Onderweg lees ik in het fietsgidsje over hoe het was in de prehistorie, daar is nu in het echt niet zoveel meer van te zien. Maar het is een heerlijk stuk om te fietsen.

Met een flinke snelheid rij ik bijna aan grenspaal 72 voorbij. Ik draai om en fiets het pad achter de grenspaal af. Daar hebben archeologen zo’n 10 jaar geleden een grote vondst gedaan. Hier bouwden de bandkeramiekers een dorp, met zo’n 25 huizen en 375 kuilen om oogst in op te slaan of afval te dumpen. Het is op deze plek in Hoogcanne dat zich de plek bevindt waar de boerderij heeft gestaan die ze nu in het mOERveld aan het nabouwen zijn.

Bekende plek bij Château Neercanne

Iets verderop kom ik langs een voor mij bekende plek. Dit is Canne, het Belgische dorp dat grenst aan Chateau Neercanne. Even kom ik in de verleiding om verder op zoek te gaan naar de verdwenen schat van de Freule van Neercanne, maar daar heb ik vandaag echt geen tijd voor. Vanaf Canne is het nog ongeveer 20 minuten fietsen naar de fietsverhuurder. Rond 5 uur lever ik de fiets weer in.

Op mijn gemak wandel ik terug naar het station. Omdat het nog niet zo laat is en het zonnetje volop schijnt, trakteer ik mezelf bij de Stadsbrouwerij aan de Maas op een Royale Martinus. Die heb ik wel verdiend, lijkt me.

Slapen Bie Janssen

Na mijn biertje, stap ik op de trein naar Elsloo. Bekend van het kasteel. Daar zal ik overnachten, weliswaar niet in het kasteel, maar bij B&B Bie Janssen. Bie Janssen is een klein en gezellig familiehotel met 8 kamers, midden in Elsloo.  

Inmiddels heb ik best wel trek gekregen na deze actieve dag en ik vraag aan eigenaar Peter tips om te eten. Voor zo’n klein dorp valt er veel te kiezen. Mijn keuze valt op het Slimme Schaap, waar ik mezelf trakteer op echte frites met zuurvlees. When in Limburg, do as the Limburgers do.

De volgende ochtend geniet ik van mijn ontbijt en maak ik uitgebreider kennis met Peter. Hij is net begonnen met het lezen van het artikel op mijn site over mijn Kruistocht in Spijkerbroek en heeft zelf ook mooie wandelplannen. Na het ontbijt dank ik de Janssens voor hun gastvrijheid en wandel naar het Historiehuis in het oudere deel van Elsloo.

Historiehuis van de Maasvallei

Daar aangekomen word ik welkom geheten door Hugo, voorzitter van de Stichting van het Historiehuis van de Maasvallei. Dit museum vertelt het verhaal van de mensen die door de tijd heen langs de Maas hebben geleefd.

Ook hier is een speciale ruimte gewijd aan de bandkeramiekers. Niet zonder reden. Want hier vlakbij ligt de allergrootste bandkeramische nederzetting die ooit in Nederland is gevonden. Zo’n 100 graven werden ontdekt, met veel bijzondere voorwerpen zoals aardewerk, bijlkoppen en maalstenen.

Hugo leidt me verder rond door het kleine maar interessante museum. Niet alleen de prehistorie komt aan bod, maar ook het leven langs de Maas in andere tijden. Erg interessant is de expositie over de Tweede Wereldoorlog, afkomstig uit een privécollectie van een inmiddels overleden dorpsgenoot. Een bezoek aan het Historiehuis is de moeite waard, zeker als je kiest voor een rondleiding.

Vuursteen in het Savelsbos

Het laatste onderdeel op mijn programma is een bezoek aan de vuursteenmijn van Rijckholt, een kwartiertje rijden ten zuiden van Maastricht. Ik parkeer mijn deelauto tegenover een café en kijk op mijn telefoon. Mijn excursie begint pas over anderhalf uur. Dat geeft me genoeg tijd om de Vuursteenwandeling te doen die hier begint.

In café Riekelt hebben ze gelukkig een wandelbeschrijving en ik beloof dat ik na afloop nog een koffie kom drinken. Na een minuut of tien lopen zie ik een afslag naar de mijn. Die laat ik voor nu even links liggen, want ik ga er vanuit dat ik daar later met de excursie zeker nog langs zal gaan. In ruim een uur maak ik een aardige wandeling van 5 kilometer die grotendeels door het Savelsbos gaat. Omdat ik stevig door heb gestapt, is er gelukkig nog tijd genoeg voor dat bakje koffie.

Vol vuur over vuursteen

Rond een uur of twee loop ik naar de parkeerplaats waar ik een groepje mensen zie staan. Onder hen bevindt zich Bert, die onze excursie zal begeleiden. Bert is een voormalig bomenkweker die een enorme passie voor vuursteen heeft ontwikkeld. Ik heb nog nooit iemand zo vol vuur over vuursteen horen vertellen. Hij weet er ontzettend veel van en maakt er zelf ook voorwerpen, zoals bijlen, van.

De stenen vertellen een verhaal

Het eerste half uur praat hij ons bij over de geschiedenis en achtergronden van vuursteen in dit gebied. Blijkbaar was Rijckholt 6000 jaar geleden een van de belangrijkste mijnen en productiegebieden van vuurstenen voorwerpen. Aan de hand van meegebrachte stenen, voorwerpen en technieken krijgen we er langzaam meer zicht op.

Dan gaan we op pad. Onderweg vertelt Bert honderduit. Niet alleen over vuursteen, maar ook over allerlei andere wetenswaardigheden uit de natuur. De route loopt heel anders dan ik had verwacht, maar met Bert als gids vermaak ik me uitstekend. De excursie zou eigenlijk zo’n 2 uur duren, maar rond 4 uur zijn we nog niet eens bij de vuursteenmijn aangekomen. Gelukkig heb ik geen haast en de andere groepsleden ook niet. De enige deadline die we vanmiddag hebben, is dat gids Bert om 6 uur weer thuis moet zijn voor het eten.

Regelmatig raapt Bert onderweg een steen op en nadat hij hem heeft bekeken, zegt hij dat deze stenen allemaal een eigen verhaal te vertellen hebben.

Prehistorische vuursteenmijn

Na zo’n 2,5 uur wandelen komen we aan bij de prehistorische vuursteenmijn. Nadat Bert ons voor de ingang nog even heeft laten zien hoe je binnen een minuut vuur kunt maken, gaan we naar binnen. Zo’n 50 jaar geleden is er een gang aangelegd waardoor je op een veilige manier kunt zien hoe de mijnwerkers zo’n 6000 jaar geleden vuursteen hebben gewonnen. Ik moet zeggen dat ik erg onder de indruk ben als ik op me in laat werken onder welke omstandigheden de mensen toen hebben gewerkt. Zonder licht, op grote dieptes en met zeer eenvoudige werktuigen.

Vele tonnen vuursteen hebben ze hier, liggend in een gangetje van 40 centimeter hoog, met gevaar voor hun leven uitgehakt. En afgevoerd. Ook Bert die hier al vaak is geweest, is er nog steeds van onder de indruk. Met het bezoek aan de vuursteenmijn zit de excursie erop. Het is bijna half 6 als we weer terug zijn bij de parkeerplaats.

In de afgelopen twee dagen heb ik veel bijgeleerd over de geschiedenis van Zuid-Limburg. Ik heb genoten van de fietstocht langs de oerboer-route en de diverse ontmoetingen met mensen die hun passie voor het verleden met mij hebben willen delen.

Praktische informatie

De oerboer-route, een fietsroute 7000 jaar terug in de tijd, is een initiatief van Visit Zuid-Limburg. De route kost €3,50 is verkrijgbaar via de website van Visit Zuid-Limburg of bij de Visit Zuid-Limburg Experiences en Shops.

Het Bezoekerscentrum/Buitencentrum mOERveld is te bezichtigen op zaterdagen. Op die dagen kun je zelf ook meehelpen aan de herbouw van de prehistorische boerderij. Op de site vind je meer informatie.

Het Historiehuis van de Maasvallei ligt in het oude deel van Elsloo en is te bezichtigen op dinsdag-, woensdag-, donderdag- en zondagmiddagen. Kijk voor meer informatie op de site. Een rondleiding is zeker een aanrader.

De prehistorische vuursteenmijn bij Rijckholt is alleen te bezoeken tijdens een excursie. Maak je reservering via hun site.  

Een verblijf bij het gezellige familiehotel in Elslo, B&B Bie Janssen, boek je via deze link op Booking.com.

De e-bike op de eerste dag heb ik gehuurd bij Scooterverhuur Limburg.

Samenwerking

Voor dit verhaal ben ik een samenwerking aangegaan met Visit Zuid-Limburg. Graag dank ik hen en alle samenwerkende partners voor dit aangename en leerzame bezoek. Alle foto’s in dit artikel heb ik zelf gemaakt. De eindredactie was in handen van Astrid van Unen van U-producties.