Tijdens een citytrip naar Mechelen mag een bezoek aan de Wintertuin van de Ursulinen in het voormalig meisjespensionaat in Onze-Lieve-Vrouw-Waver eigenlijk niet ontbreken. Graag neem ik je mee naar dit indrukwekkende historische gebouwencomplex uit 1900 en het hoogtepunt: de Wintertuin in art nouveau stijl.
Een kostschaal van klasse
De zusters Ursulinen van het internationale meisjespensionaat, een kostschool van klasse in Onze-Lieve-Vrouw-Waver, vonden dat een goede opleiding voor de jongedames belangrijk was voor de rest van hun leven. Veel van de meisjes werden met nieuwe en voor die tijd moderne onderwijstechnieken opgeleid tot leerkrachten.
Kunst vormde daar een integraal onderdeel van en overal in het gebouw zie je daar nog steeds de tekenen van. Een voorbeeld zijn de prachtig geschilderde muren waarop diverse Belgische steden zijn weergegeven voor de lessen aardrijkskunde.
Of de sculpturen die werden gebruikt voor de tekenles. En wat denk je van de enorme collectie opgezette dieren, die als illustratie dienden bij de biologielessen?
Ook anno 2024 is er in het complex nog steeds een middelbare school gevestigd. Maar inmiddels is het geen internaat meer. In de pauzes kun je de scholieren (inmiddels meisjes én jongens) op de schoolpleinen zien zitten net als andere jongeren in België en Nederland. Met een verschil, ze dragen allemaal nog steeds een uniform.
Nieuwe audiotour in de Wintertuin
De Wintertuin en de rest van het gebouw zijn onlangs weer heropend na een grondige verbouwing van 1,5 jaar. Er is ook een audiotour die je langs de verschillende ruimtes voert die toegankelijk zijn voor publiek. Wil je meer zien, dan zul je voor een rondleiding met een gids moeten kiezen. Ik heb het geluk dat ik beide tijdens mijn bezoek kan ervaren.
Om een idee te krijgen van waar ik ben, begin ik met de audiotour. Aan de hand van persoonlijke verhalen van een meisje dat hier in het begin van de twintigste eeuw op kostschool zit, leer ik meer over de ideeën en filosofie van de Ursulinen zusters die hier destijds de scepter zwaaiden. En over hoe het leven hier is geweest voor de meisjes zelf. Overigens zijn er nog steeds een paar zusters die hier wonen, maar je zult begrijpen dat die al enige tijd met pensioen zijn. De oudste is inmiddels 105 jaar.
In de diverse ruimtes zijn audiovisuele installaties die het verhaal van de audiogids verder illustreren.
De Wintertuin, parel van art nouveau
Al snel betreed ik de Wintertuin, een echte parel van art nouveau. Het is zelfs het grootste art nouveau werk in heel Vlaanderen.
Dankzij het zeer rijk gedecoreerde en kleurrijke glas-in-lood overal om je heen weet je in deze serre even niet waar je bent. Ik kijk mijn ogen uit te midden van al deze schoonheid. De glazen koepel boven mijn hoofd is van een ongekende pracht.
Samen met de varens en sculpturen laat de Wintertuin mij even versteld staan. Tja, ik besef, heel wat superlatieven achter elkaar, maar ik verzeker je, dat als jij hier voor het eerst naar binnentreedt, jij precies hetzelfde zult ervaren.
Vanuit de Wintertuin vervolg ik de route van de audiotour. Ik betreed andere mooie ruimtes, zoals een grote en kleine eetzaal, een speciale ruimte waar bijeenkomsten gehouden worden en via een trap kom ik uit bij het biologielokaal.
Overal waar ik kijk zie ik hier opgezette dieren, allemaal afkomstig uit Vlaanderen. Deze werden gebruikt bij de biologielessen en zijn allemaal opgezet door een van de zusters die zich daarin bekwaamd had. Het doet me heel erg denken aan het bizarre Missiemuseum in Kloosterdorp Steyl waar ik een tijd geleden ben geweest.
Na ruim een uur alles op mijn gemak bekeken te hebben en ook de verhalen van de audiotour te hebben beluisterd, keer ik terug naar het begin.
Gegidste rondleiding
Ik zei het al, sommige ruimtes zijn alleen toegankelijk met een gegidste rondleiding. Mario is onze gids (waar heb ik die naam eerder gehoord?). Hij is een van de drijvende krachten van het Ursulineninstituut en weet er nagenoeg alles van. Een deel van die kennis heeft hij daarom in boeken vastgelegd.
Tijdens de rondleiding krijgen we meer achtergrondinformatie over het meisjespensionaat. De eerste echte stop is in de kerk die bij het complex hoort. Op de wenteltrap naar boven waan ik me even in Zweinstein, de toverschool van Harry Potter. Zeker in de context van de geüniformeerde scholieren die we onderweg hiernaar toe tegen komen. Langs een balustrade kan ik bovenlangs rond lopen en de kerk vanuit alle hoeken bekijken. Hier en daar is er wat werk aan de winkel omdat er het nodige pleisterwerk los zit.
De mooiste ruimte van de kostschool, de pianogalerij
Dan gaan we op weg naar de, volgens Mario en vele bezoekers met hem, een van de mooiste ruimtes van het hele complex, de pianogalerij. We passeren diverse andere klaslokalen waar ook nu nog gewoon lesgegeven wordt. En dan een trapje op, hoekje om, staan we er: de pianogalerij.
Een lange gang met aan beide kanten allemaal kleine kamertjes waarin een piano staat en een kruis hangt. Tientallen kamertjes waar de meisjes piano konden leren spelen. En als de deur dicht gaat, wordt het geluid redelijk goed geïsoleerd.
Ik kan het natuurlijk niet laten om ook even een deuntje te spelen, maar al snel wordt de deur gesloten. Uiteraard alleen maar om te bewijzen dat het geluiddicht is. Inderdaad een unieke plek, deze galerij.
Aan het eind van de gang staat een bijzonder beeld, Ursula, de heilige waarnaar dit instituut (Ursulinen) is vernoemd. Ursula was een koningsdochter uit de vierde eeuw en is later heilig verklaard. Ze is de beschermheilige van schoolkinderen en leraressen. Toepasselijker kan bijna niet.
‘Schoon he’
Na ons bezoek aan de pianogalerij loopt de rondleiding helaas ten einde. Ik kan je wel zeggen dat ik enorm heb genoten van mijn bezoek aan dit unieke en indrukwekkende instituut. Dit had ik zeker niet willen missen. Maar de beste samenvatting wordt gegeven door een oudere man die ik tijdens mijn audiotour eerder tegen ben gekomen. “Schoon he?” zegt hij met een grote glimlach en ik kan dit alleen maar beamen. Zeer schoon, deze kostschaal van klasse.
Praktische informatie over de Wintertuin
De Wintertuin en het voormalig meisjespensionaat liggen in Onze-Lieve-Vrouw-Waver, een klein dorp ongeveer 10 kilometer van Mechelen. Een leuke manier om hier te komen is met een speciale fietstocht van Visit Mechelen, ‘Rondje Mechelen- Wintertuin’, een route van 32,5 of 45 kilometer ‘langs groen en blauw naar een parel van art nouveau’ zoals ze zeggen.
Je kunt hier ook heen met het openbaar vervoer of met de auto. Neem bus 510 of 511 vanaf station Mechelen richting Onze-Lieve-Vrouw-Waver. De internationale trein naar Mechelen regel je gewoon vooraf via NS International.
Je kunt de Wintertuin op eigen gelegenheid bezoeken en ter plaatse op stap gaan met een audiogids. Daarnaast zijn er ook gegidste rondleidingen. Alleen bij die rondleidingen zul je unieke locaties als de kerk en de pianogalerij kunnen zien. Kijk op Visit Wintertuin voor meer informatie over prijzen en openingstijden.
Voor meer informatie over Mechelen verwijs ik graag naar mijn andere artikelen, bij Het Kan WEL of ga naar de site van Visit Mechelen.
Samenwerking
Ik was in de Wintertuin op uitnodiging van Visit Mechelen. In dit artikel staat een affiliate link. De eindredactie was in handen van Astrid van Unen van U-producties. De foto van mij achter de piano is gemaakt door ShotsbyEllemieke en heb ik met haar toestemming gebruikt.
