Leiden is natuurlijk bekend van haar mooie historische binnenstad met monumenten als de Pieterskerk, de Burcht en de Vismarkt. Maar wist je dat Leiden ook tal van art nouveau en Jugendstil huizen en gebouwen heeft? Deze stadswandeling van 7,5 kilometer laat ze je allemaal zien.
‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’
Tijdens een kort bezoek aan het VVV in de Stationsstraat in Leiden zie ik een wandelgidsje liggen: ‘Jugendstil en aanverwante stijlen, een wandelroute door Leiden’. Ik wist helemaal niet dat we in Leiden gebouwen van deze kunststroming hebben. Sinds mijn bezoek aan de art nouveau wintertuin bij het Vlaamse Mechelen heb ik veel interesse voor deze ontwerpstijl. Dus hier wil ik het fijne van weten. Ik schaf het boekje aan en ga een paar weken later, als het een zonnige dag is, aan de wandel.
Al na 5 minuten na mijn vertrek vanaf het Centraal Station, rondlopend in café Paco Ciao, realiseer ik me, om met Cruyff te spreken, dat ‘je gaat het pas ziet als je het doorhebt’. Deze uitspraak van de voetbalfilosoof vind ik wel van toepassing op de mooie Jugendstil en art nouveau bouwwerken die je in Leiden kunt zien tijdens deze stadswandeling. Iets waar ik, en velen met mij denk ik, helemaal niet eerder van op de hoogte was.
De Kroonvilla Paco Ciao
De Kroonvilla in de Steenstraat, waar nu het trendy café Paco Ciao huist, is daar een prachtig voorbeeld van. Het begint direct als je binnentreedt. Na de hoofdingang sla je links af en bevind je je in een ruimte waar je niet verder lijkt te kunnen. Maar schijn bedriegt, het is de bedoeling dat je de kastdeur met spiegel opent en hierdoor naar binnen gaat. Opdrachtgever Arnold Kroon liet de woning aan het eind van de negentiende eeuw bouwen.
Het gekke is, ik ben hier al een paar keer geweest om wat te drinken, maar toen is het me helemaal niet opgevallen. Vandaag echter, kan het me niet meer ontgaan. Wat een unieke plek is dit. Ik loop door naar boven omdat ik in de wandelgids heb gelezen dat hier zich bij de schouw een Jugendstil tegeltableau bevindt. En gelukkig zit het er nog, prachtig.
Toevallig zit hier de marketingman van Paco Ciao voor de schouw te werken. Ik vertel hem over de wandeling die ik vandaag aan het maken ben. Hij is aangenaam verrast om te horen dit gebouw figureert in deze Jugendstil stadswandeling in Leiden en wenst me succes.
Kort intermezzo: Jugendstil en art nouveau
Jugendstil is een kunststroming die begon rond 1890 als reactie op de lelijke producten en bouwstijl die voortkwamen uit de industrialisatie. Het manifesteerde zich in allerlei gebruiksvoorwerpen, maar ook in de architectuur. Art nouveau of art deco is ook een vaak gebruikte benaming voor dezelfde stroming. Typische kenmerken zijn veel versieringen met een organische vorm, zoals bloemen, krullen en dier- en plantfiguren. Omlijstingen van ramen en deuren zijn vaak sierlijk gebogen, asymmetrisch en mooi gedecoreerd. Geglazuurde stenen en glas-in-lood zorgen voor de prachtige kleuren. (Bron wandelgids). Die Wintertuin in het Ursulinenklooster die ik zojuist al even noemde, is een van de mooie voorbeelden waar ik vorig jaar kennis mee heb gemaakt.
Meer uitgebreide informatie over art nouveau in Nederland vind je in deze prachtig uitvoerde en rijk geïllustreerde boeken.
´Hoog Sammy, kijk omhoog Sammy´
Terwijl ik verder wandel en diverse andere mooie bouwwerken van eind negentiende eeuw bekijk, zoals de kegelbaan vlak achter Café van der Werf, realiseer ik me dat de schoonheid in oude steden zoals Leiden, vaak in de hoogte te zien is. Je moet net als Sammy omhoog kijken omdat zich daar vaak nog de klassieke en historische elementen bevinden. Die schreeuwerige etalages op de begane grond kun je dan het beste gewoon negeren.
Zo is het ook op de Lange Mare 53. De architect is volgens de wandelgids onbekend, maar hij ontwierp wel een heerlijke Jugendstilgevel die bestaat uit witte geglazuurde stenen, afgewisseld door blauwe, turkooizen en roodbruine banden. Als je hier normaliter langsloopt, zonder omhoog te kijken, mis je het mooiste deel van dit huis!
Maar soms is het hele pand mooi bewaard gebleven, zoals bijvoorbeeld hier op de Janvossensteeg 43. De Jugendstilgevel van dit woonwinkelhuis is me nog nooit eerder opgevallen, terwijl het toch echt wel een pareltje is. Het pand is gelukkig een gemeentelijk monument zodat het ook voor het nageslacht bewaard blijft.
Café De Bonte Koe
Het voert te ver om alle panden van de wandelroute in dit artikel te beschrijven. Het is natuurlijk veel leuker om deze wandeling zelf een keer te gaan doen. Maar een paar bijzondere gebouwen wil ik er uitlichten. Wat denk je bijvoorbeeld van café De Bonte Koe, een begrip onder Leidenaren? Het pand was oorspronkelijk bedoeld als slagerij, maar de kosten van verbouwing liepen zo uit de hand dat het bedrijf al failliet ging voor de opening! De eigenaresse van een naastgelegen café zag haar kans schoon en verhuisde naar nummer 13. De oorspronkelijke functie als slagerij is echter nog steeds zichtbaar op de diverse Jugendstil tableaus waarop koeien te zien zijn.
De Panderpassage in de Breestraat
Onderweg word ik door het gidsje niet alleen geattendeerd op Jugendstil of art nouveau gebouwen, maar ook op andere bijzondere gebouwen die volgens de bouwstijl van de Haagse School (aan de Amsterdamse School verwant) zijn ontworpen. Zoals dit pand op de hoek van de Breestraat en de Hoge Woerd.
Iets verderop in de Breestraat stop ik voor de Panderpassage. Oorspronkelijk een meubelwinkel van de firma Hasselman & Pander, ontworpen in 1907. Vooral de grote glazen gevel is opvallend en is mogelijk dankzij het gebogen ijzeren frame. Dit is echt wel een van de hoogtepunten van deze wandeling. Ik denk dat vele Leidenaars hier al heel vaak langs zijn gelopen en dit nog niet eerder hebben gezien. Ik hoor het graag als ik ongelijk heb.
Art nouveau pareltje aan de Nieuwe Rijn: ‘Robes et confections’
Het mooiste Leidse voorbeeld van art nouveau in mijn stad tref ik aan op de Nieuwe Rijn 8-9. Dit pand ken ik al lang. Vroeger zat hier de woonwinkel Aba-i en helaas is die al weer jaren geleden vertrokken. Mevrouw Vakantaseren en ik kwamen hier graag even rondneuzen.
Het is een uniek winkelwoonhuis dat is ontworpen door W.C. Mulder. Een prachtig staaltje art nouveau met veel gebogen glaswanden en stalen frames. Ik noem het nu maar gewoon ‘art nouveau’ omdat er een Franse tekst staat op het gekleurd tegeltableau op nr. 8: ‘Robes et confections’.
Ik passeer andere bijzondere gebouwen, vaak winkelwoonhuizen, waar je even omhoog moet kijken om de mooiste onderdelen te kunnen bewonderen. Maar ook het oude Politiebureau in de binnenstad en het voormalige kantoorpand van het Leidsch Dagblad aan de Witte Singel in Amsterdamse School stijl mogen er wezen.
Een charmante stadswandeling door Leiden langs Jugendstil en art nouveau
Na de laatste 3 voorbeelden van Jugendstilgevels bij woningen in de Steenstraat weet ik het zeker. Leiden bezit een bijzondere collectie gebouwen in Jugendstil en art nouveau stijl. Je moet ze alleen weten te vinden. Met deze charmante stadswandeling geniet je van alle bijzondere bouwwerken van deze decoratieve en kleurrijke ontwerpstijl.
Praktische informatie
Voor deze stadswandeling door Leiden langs Jugendstil, art nouveau en aanverwante stijlen raad ik van harte de gelijknamige wandelgids aan die voor € 4,95 te koop is bij het VVV op de Steenstraat in Leiden. In deze gids vind je niet alleen een routebeschrijving, maar ook veel uitleg over de bouwwerken en stijlelementen die je onderweg passeert.
De tocht is 7,5 kilometer lang, precies het aantal van 10.000 stappen die je dagelijks wil zetten voor je gezondheid. Als je onderweg ook foto’s wil maken en een koffiepauze inlassen, zou ik er wel een paar uur voor uittrekken.
Leidse Trakteerkaart tijdens je stadswandeling in Leiden
Omdat de wandeling grotendeels door de stad voert, is er onderweg meer dan voldoende horeca. Misschien is het een leuk idee om, als je toch bij het VVV bent om die wandelgids te kopen, ook een Leidse Trakteerkaar aan te schaffen. Daarmee kun je tal van Leidse ondernemers ondersteunen door een aankoop. Deze Leidse Trakteerkaart is tevens geldig bij heel veel horecazaken. Kijk op de site van Trakteerkaart voor alle plekken waar je hem kunt besteden. Zelf heb ik met de Leidse Trakteerkaart al iemand getrakteerd op koffie met heerlijke taart bij Bikini (voorheen Lot en de Walvis) en een inspirerend boek voor mezelf gekocht bij De Kler boekhandel.
Trakteer me op een kop koffie
Vind je dit een leuk artikel, dan kun je je waardering laten blijken door me een keer op een kop koffie te trakteren. Met jouw bijdrage kan ik dit soort verhalen blijven maken. Klik op de banner hieronder en alles wijst zich uit. Alvast bedankt!
Samenwerking
Dit artikel over deze bijzondere stadswandeling door Leiden heb ik op eigen initiatief geschreven. Voor de Leidse Trakteerkaart ben ik een samenwerking aangegaan met Leiden & Partners.
