Gouda is een prachtige stad met een rijke historie. Gewapend met de gids ‘Op pad in historisch Gouda’ maak ik een stadswandeling in de stad van bier, Shakespeare, siroopwafels, kaas, het unieke stadhuis en de indrukwekkende Sint-Janskerk. Wandel je mee?
Start bij de Kaaswaag
In Gouda kun je vele kanten op. Daarom ben ik blij dat het Goudse Gidsen Gilde hun kennis heeft gebundeld in een stadswandeling die je langs de belangrijkste plekken in Gouda voert. Deze route begint bij de Waag, waar je dit boekje kunt aanschaffen. In de gids staat niet alleen de route beschreven, maar lees je ook meer achtergrondinformatie over alle bezienswaardigheden onderweg. De gidsen van het Goudse Gilde vertellen in de wandelgids over hun favoriete plekken. Zo vertelt stadsgids Marion over de Waag: ‘Als geboren Goudse heb ik altijd een zwak gehad voor Goudse kaas. Vandaar dat de Waag mijn favoriete plek in heel Gouda is.’
Deze Waag is, anders dan in mijn eigen stad Leiden, een Kaaswaag. Vandaar de grote waagschaal, waar jaarlijks maar liefst 5 miljoen pond, voornamelijk kaas, maar ook andere goederen, werd gewogen.
Gouda, het Praag van Nederland
Vanaf de Waag loop ik over de markt richting het stadhuis. Het stadhuis doet me aan België denken. Niet vreemd als ik lees dat het werd gebouwd door een Vlaamse bouwmeester en de stenen uit België afkomstig zijn. Het is een paar minuten voor 2 en ik zie dat er 2 keer per uur (om 2 minuten over het hele, en 2 minuten over het halve) iets speciaals te zien is aan de zijkant, net boven het balkonnetje, ‘de zogenaamde kaak’ (Quizvraag: wat gebeurde er op dit kleine balkonnetje?).
Onlangs was ik in Praag, waar ieder uur honderden mensen zich verzamelen voor een ‘show’ bij de astronomische klok van het stadhuis. Hier is het ook druk, maar dat komt vooral omdat mensen trek hebben in kibbeling of een haring bij de vistent naast het stadhuis. Toch zie ik een paar mensen hun telefoon omhoog richten als om twee minuten over twee de klokken een liedje beginnen te spelen. Er komen twee poppen naar buiten, het stelt de overhandiging voor van de stadsrechten aan Gouda door Graaf Floris V, in 1272. Gouda is dus al meer dan 750 jaar een stad. Grappig om te zien.
Indrukwekkende glazen in de Sint-Janskerk
Zigzaggend door de winkelende mensen loop ik verder. Ik passeer de Kaasbar waar ik straks wil gaan lunchen. Maar eerst ga ik naar de Sint-Janskerk. Dit is niet zomaar een kerk, maar met zijn 123 meter de langste kerk van Nederland. Ik ga naar binnen, want er zijn twee zaken waar ik graag meer van wil weten: de gebrandschilderde ramen en het mysterie van Shakespeare. Oh ja een tip, zeg geen glas-in-lood tegen gebrandschilderde ramen, want dat is hier echt vloeken in de kerk.
Bij de kassa krijg ik een audiotour mee. Ik kies voor de rondleiding zodat ik niks hoef te missen. Vooral de grote gebrandschilderde ramen maken diepe indruk op me. Dit is toch wel een hoogtepunt tijdens mijn stadswandeling door Gouda. Meer dan 50% van alle gebrandschilderde ramen in Nederland van voor 1600 bevindt zich in deze kerk. Ze hebben de beeldenstorm en de Tweede Wereldoorlog overleefd. Prachtig en uniek erfgoed. Na een grote brand in 1552 werd de kerk opnieuw opgebouwd. Rijke geestelijke en edelen werd verzocht om glas aan de kerk te schenken.
Niet de minsten deden dat. Om er een paar te noemen: Willem van Oranje, Margaretha van Parma en zelfs de Spaanse Koning Philips II doneerden. Uiteraard prominent afgebeeld op de glazen zodat iedereen kon zien wie de gulle gevers waren. Zendtijd voor politieke partijen avant la lettre.
Het mysterie van Shakespeare
Een andere aanleiding voor mij om naar Gouda en deze kerk af te reizen, is het mysterie rondom William Shakespeare. Een tijdje terug heb ik ergens gelezen dat de beroemdste Engelse toneelschrijver mogelijk in deze kerk begraven zou zijn. Hij zou gevlucht zijn en onder een alias als pijpenmaker in Gouda zijn gaan werken. Zijn graf zou zich bevinden bij deze familiekapel. De Tudorroos in het glaswerk zou een stille hint naar hem zijn. Ik ben dol op mysteries, maar hier geloof ik toch niet echt in. Zeker niet als ik bij teruglezen ontdek dat dit nieuws destijds op 1 april in de krant kwam. Niettemin een leuke urban legend.
Kostelijke kazen in de Kaasbar
Na mijn bezoek aan de kerk heb ik een lekkere trek opgebouwd. Ik loop terug naar de markt en nestel me op het terras van de Kaasbar. Wat kunnen jullie me aanraden? De kaasfondue van Goudse kaas in een Italiaanse bol. Dat klinkt goed. Als amuse mag ik alvast een paar stukjes bierkaas proeven. When in Gouda, say cheese.
Die fondue blijkt een goede keus. De gesmolten kazen zijn kostelijk en vormen een prima bodem voor de route die ik nog te gaan heb. Na een afrondende espresso pak ik de draad van mijn stadswandeling weer op.
Terug in de tijd in Museum Gouda
Via een parkje en een kleine straat achter de kerk, kom ik uit bij het Lazaruspoortje. Dit is de ingang van het voormalige Catharina Gasthuis, waar nu het Museum Gouda zetelt.
VVV Gouda is zo aardig geweest om daar een gids voor me te regelen. Ad Schalk staat me al op te wachten. Op dit moment wordt er een nieuwe tentoonstelling opgebouwd (‘Hete vuren’, vanaf 25 mei t/m 15 september 2024), maar er is nog meer te zien.
We beginnen bij een maquette van de stad. Ad neemt me mee terug naar het jaar 1562 en vertelt aan de hand van de maquette in een notendop de geschiedenis van Gouda. Een aantal van die plekken zal ik nog aandoen tijdens de stadswandeling. Deze stad in het klein is zeer nauwkeurig nagebouwd dankzij tekeningen die bewaard zijn gebleven.
Unieke Cartons van de Goudse Glazen
Het Museum bevindt zich naast de kerk en een combinatiebezoek is zeker aan te raden (er is een combiticket te koop). In de kapel van het voormalige Gasthuis bevinden zich schilderijen die voorheen in de kerk te zien waren. Vroeger had iedere gilde in de kerk zijn eigen kapel en daar hoorden ook schilderijen bij. In deze kapel zie ik een voorbeeld van het timmermansgilde, met uiteraard Jozef als schutspatroon.
Wat ik erg bijzonder vind, zijn de tentoongestelde Cartons, onder andere van beroemde Goudse glaskunstenaars uit die tijd. Het zijn de oorspronkelijke tekeningen van de gebrandschilderde ramen, op een schaal van 1 op 1. Iedere drie maanden worden ze verwisseld zodat ze niet te lang worden blootgesteld aan licht en vocht. Als je deze Cartons goed bekijkt, realiseer je pas echt wat een vakmensen er destijds waren. De grootste ramen (van Philips II en Margaretha van Parma) zijn maar liefs 22 meter hoog. Ad vertelt me dat mensen dit nu niet meer zouden kunnen, omdat die specialistische kennis van het brandschilderen is verdwenen.
Er is nog meer te zien in het museum, maar ik ga weer verder met mijn stadswandeling. Ik bedank Ad voor zijn interessante toelichting en spreek af dat ik nog eens terug zal komen als de nieuwe de tentoonstelling er is.
De Goudse Eeuw
Iets voorbij het museum passeer ik de Donkere Sluis. Dankzij het verhaal van Ad besef ik beter het belang van deze plek. Ooit was dit een van de belangrijkste sluizen van Nederland. En het is ook de plek die Gouda rijk heeft gemaakt in de middeleeuwen omdat handelsschepen soms dagen moesten wachten voordat ze door de sluis konden. De Goudse Eeuw vond hier ruim een eeuw plaats voor de Gouden Eeuw in de rest van de Lage Landen.
Ik vervolg mijn stadswandeling in Gouda langs de Visbanken aan de Gouwe en lees dat aan de overkant bij Kamphuisen een bakkerij zat die de beroemde siroopwafel (familie van de bekende stroopwafel maar dan met siroop) heeft uitgevonden. Nu is er een café waar ik straks na afloop nog meer Goudse glazen wil bekijken. Via allerlei smalle steegjes en grachten wandel ik op m’n gemak verder. Onderweg heb ik regelmatig mooie doorkijkjes.
Gouda is echt een bijzondere historische stad waar veel te zien is. Er zijn ook, net als in Leiden, diverse hofjes. Andere mooie plekken onderweg zijn het Weeshuis en de Jeruzalemkapel.
Via de Stoofsteeg eindig ik ten slotte weer op de Markt bij de Waag. Ik heb genoten van deze historische stadswandeling en dankzij de informatie van het gidsje ben ik heel wat wijzer geworden.
Nog meer Goudse glazen
Ik kan Gouda niet verlaten voordat ik een van de andere beroemde producten uit het verleden van deze stad heb getest. Ooit was Gouda vanwege de gunstige ligging aan de rivier internationaal beroemd vanwege het bier dat in de middeleeuwen zelfs naar België werd geëxporteerd. Op het hoogtepunt, zo rond 1470, werd er jaarlijks 15 miljoen liter bier gebrouwen door 200 brouwerijen. Dat zijn heel wat glazen! Daarom vind ik het wel toepasselijk om mijn bezoek af te sluiten met nog meer glazen. Ik app met een Goudse vriend en hij stelt voor om op zijn favoriete terras af te spreken, café Kamphuisen (van de siroopwafels) aan de Gouwe. Een mooie plek om deze historische stadswandeling in Gouda af te sluiten. Proost!
Praktische informatie
Deze stadswandeling door het historische Gouda is 3,5 kilometer lang. De gids met de route is te koop bij de Waag voor €4,95 en voert je langs de belangrijkste Goudse bezienswaardigheden. Het is natuurlijk ook leuk om de stad te verkennen met een gids. Bij Get Your Guide is er een ruim aanbod aan activiteiten die je in Gouda met of zonder gids kunt doen. Daar kun je ook toegangsbewijzen aanschaffen voor de Sint-Janskerk en/of het Museum Gouda en voor meer leuke activiteiten zoals de Gouda Cheese Experience en de Kamphuizen Siroopwafelfabriek. Nog veel meer informatie over Gouda vind je op de website Welkom in Gouda.
Hou je van dit soort historische stadswandelingen, kijk dan ook eens naar deze wandeling door Delft in de schaduw van Vermeer of deze podwalk in Den Haag over de Oranjes.
Samenwerking
Ik maakte deze stadswandeling in Gouda op uitnodiging van VVV Gouda. In dit artikel staat een affiliate link. Als je iets bestelt via zo’n link, krijg ik een kleine provisie maar dit kost jou niets extra’s. De eindredactie was in handen van Astrid van Unen van U-producties.
